Szkolnictwo niepubliczne

Główną funkcją szkolnictwa prywatnego w większości systemów edukacyjnych jest przede wszystkim równoważenie niedostatków w jakości procesów nauczania i wychowania w szkołach publicznych .

Szkolnictwo prywatne w Danii posiada odległe tradycje i odzwierciedla ugruntowane przeświadczenie , iż zagwarantowana rodzicom wolność wyboru edukacji i dróg kształcenia dla ich dzieci jest wyrazem sprawiedliwości społecznej. Ustawa z 1814 r. , wprowadzająca w Danii powszechny obowiązek szkolny , usankcjonowała również istnienie szkół prywatnych . W połowie XIX w. zaczęto tworzyć „szkoły wolne” - prywatne szkoły powszechne , funkcjonujące równolegle ze szkołami komunalnymi . Rozwojowi szkół prywatnych sprzyjała zmiana w 1849 r. obowiązku szkolnego na obowiązek nauki. System państwowego nadzoru wobec szkół prywatnych jest ograniczony do minimum i na ogół realizowany przez reprezentantów rodziców , a nie urzędników państwowych. Do specyfiki szkoły duńskiej należy praca ucznia . Kładzie się nacisk na samodzielność dziecka , nauczyciel zaś jest jedynie „drogowskazem” w pracy . Zachowanie uczniów cechuje zupełna swoboda i dobrowolność . Pracują na zasadzie „nie musisz pracować , jeśli nie chcesz” , a jednak uczniowie wiedzą , co mają robić , jak wykonywać ćwiczenia , w jaki sposób pracować . Stres w szkole duńskiej jest czymś zupełnie obcym i niedopuszczalnym.

Współczesne szkolnictwo szwedzkie może być uznawane obecnie za jeden z ważniejszych wzorców rozwiązań demokratycznych w oświacie . Obowiązek szkolny wprowadzono w tym kraju już w 1842 r. Około 1959 r. rozpoczął się etap gruntownej przebudowy organizacyjnej szkolnictwa , zmierzającej do upowszechnienia i modernizacji kształcenia i jego zdecydowanej demokratyzacji . Dzięki temu Szwecja ma obecnie 9-letnie szkoły powszechne , zintegrowany system szkół II stopnia oraz szeroko rozwinięte studia wyższe i formy kształcenia dorosłych. Zasięg szkolnictwa prywatnego w Szwecji jest bardzo mały . Na poziomie szkolnictwa obowiązkowego nie przekracza 0,1% , podobnie jak w specjalistycznym szkolnictwie technicznym . Na poziomie średnim około 20% szkół zawodowych to szkoły prywatne , w których kształci się około 12% uczniów . Ogółem szkoły prywatne obejmują około 1% populacji. Kształcenie w szkołach szwedzkich , zwłaszcza w szkołach podstawowych , jest organizowane zgodnie z zasadą jednolitości , co oznacza , że plany nauczania i programy są takie same w całym kraju , także w szkołach prywatnych , które muszą respektować ogólnie przyjęte założenia Cele szkół podstawowych są ustalane przez Parlament . Wyrażone są one już w pierwszym paragrafie ustawy edukacyjnej : „Celem edukacji narodowej młodego pokolenia jest dostarczenie im wiedzy , rozwinięcie ich zdolności i - we współdziałaniu z rodzinami - stymulowanie rozwoju ich osobowości , uzdolnień i odpowiedzialności jako członków społeczeństwa”. Charakterystyczną cechą współczesnego systemu szkolnego w Szwecji jest to , że szkoła ponosi wszechstronną odpowiedzialność za każdego ucznia . Oznacza to nie tylko szczególne wyeksponowanie funkcji opiekuńczych szkół , ale także konieczność zapewnienia indywidualizacji kształcenia na wszystkich poziomach szkolnictwa . Konsekwencją takiego charakteru systemu szkolnego jest to , że szkoła musi zwracać dużą uwagę na rozwój uczniów odbiegających od normy - wybitnie uzdolnionych lub słabo usposobionych do nauki . Specjalną troską otacza się dzieci z mniejszości narodowych.Typową cechą szwedzkich szkół jest ich uspołecznienie . Treść pracy szkoły , jej metody są projektowane jako droga do kształtowania postaw prospołecznych i obywatelskich . Uczniowie uczestniczą w podejmowaniu ważniejszych decyzji w szkole . Nauczyciele włączają ich także do planowania działań codziennych.

W Norwegii funkcjonowanie szkół prywatnych reguluje ustawa z 1970 r. oraz przepisy Ministerstwa Edukacji i Wyznań z 1977 r. Proces edukacyjny w Norwegii obejmuje dzieci już od pierwszego roku życia , ponieważ od tego momentu do lat sześciu norweskie maluchy mogą uczęszczać do przedszkola . Kolejne 10 lat dzieci spędzają w szkole podstawowej , zaś szkoła średnia trwa od 3 do 5 lat. Sektor szkół prywatnych , niepublicznych , jest bardzo mały . Uczęszcza do nich tylko około 2% dzieci (1,5% dzieci na poziomie klas I-X i 4% w klasach wyższych szkoły średniej) . Ponad połowa z nich kształci się w szkołach prywatnych nie mających odpowiednika w systemie szkół państwowych . Szkoły prywatne nie są traktowane jak konkurencja , lecz uzupełnienie szkół państwowych . Korzystają z nich uczniowie o odmiennych poglądach religijnych czy odmiennej filozofii życia . Zainteresowanie nimi budzi też - w przypadku oświaty alternatywnej - inny sposób obchodzenia się z młodzieżą . Szkoły „zatwierdzone” przez władze oświatowe korzystają z finansowego wsparcia państwa. Podstawową zasadą oświaty jest zasada indukcyjności , a więc dochodzenia do wiedzy poprzez albo na podstawie doświadczenia . Mówi się też o dualistycznym charakterze szkoły norweskiej , w której podstawą jest nieustanne łączenie teorii z praktyką. Programy nauczania w szkołach norweskich są bardzo lakoniczne i nie zawierają więcej niż kilka stron formatu A-5 . Ich autorzy zakładają przede wszystkim bardzo duża aktywność oraz inwencję bezpośrednich realizatorów procesu edukacyjnego , czyli nauczycieli.

                               

W Finlandii rozmiary sektora szkół prywatnych są bardzo skromne . Szkolnictwo prywatne skupia obecnie zaledwie 2% ogółu uczniów . Odegrało jednak szczególną rolę . Wielowiekowa zależność polityczna Finlandii od Królestwa Szwecji sprawiła , że dopiero w 1858 r. otwarto pierwszą państwową szkołę z językiem wykładowym fińskim . Dlatego też pragnąc zachować tożsamość narodową fińską , większość lingwistyczna , gdy tylko powstały ku temu warunki , zaczęła zakładać szkoły prywatne z językiem wykładowym fińskim .Zasięg szkolnictwa prywatnego w Finlandii jest następujący : do szkół prywatnych , zwanych szkołami rozszerzonymi (6 klas szkoły podstawowej i 3 klasy I cyklu szkoły średniej) uczęszcza około 1,5% uczniów , zaś w prywatnych szkołach średnich II cyklu kształci się niecałe 6% uczniów . Najwięcej szkół prywatnych występuje w szkolnictwie zawodowym - około 25% . Znaczną rolę odgrywają też prywatne instytucje edukacyjne dla dorosłych. W Islandii szkolnictwo prywatne zajmuje marginalną pozycję . Funkcjonuje tam kilka prywatnych szkól podstawowych i szkół średnich I stopnia , administrowanych przez katolików i adwentystów . Pewna liczba szkół handlowych , szkół teatralnych itp. jest zarządzana przez osoby lub organizmy prywatne . Korzystają one z subwencji państwa.

Aktualny stopień prywatyzacji szkolnictwa w poszczególnych krajach jest przede wszystkim rezultatem wielorakich uwarunkowań historycznych , obejmujących sferę polityki , ideologii i stosunków społecznych

Jak widać w Skandynawii stawia się na samodzielność i uspołecznienie, a nauczycielom pozostawia się dużą swobodę.

Innowacje akademickie

Studia w Skandynawii kładą nacisk na aspekt praktyczny – należy zapomnieć o „wkuwaniu” na egzaminy, a nastawić się na praktykę z uwzględnieniem pomocy ze strony uczelni. Zaskoczeniem jest postawa kadry, która jest zawsze życzliwa, pomocna i dyspozycyjna. W razie potrzeby poświęci studentom tyle czasu, ile będzie niezbędne. Wykładowcy są towarzyszami studenckich wypadów i należy zwracać się do Nich zwracać wyłącznie per „Ty”.
  

W Danii wykładowcy na zajęciach szukają informacji w internecie, a większość prowadzi je bez użycia tablicy, którą zastępuje laptop połączony z rzutnikiem.

Nie ma kolokwiów ani testów, bo zamiast nich pisze się Assignmenty, czyli prace, w których wyjaśnia się jakiś problem albo dokonuje oceny sytuacji. Egzaminy zdaje się tylko po drugim i czwartym semestrze z połączonych przedmiotów, by wykładowca ocenił, jak student kompleksowo chciałby rozwiązać jakiś problem
  

Większość duńskich uczelni ma dotacje państwowe, więc nie trzeba płacić czesnego. Studenci chwalą wysoki standard nie tylko akademików, ale i sal dydaktycznych. W każdej z nich są komputery, projektory, DVD i bezprzewodowy dostęp do internetu. Na większości uczelni jest też informatyczna platforma nauczania, przez którą nauczyciele komunikują się ze studentami oraz zostawiają im materiały do zajęć. Bez problemów można też pożyczyć laptopa. Wystarczy wpisać się na listę i pokwitować odbiór sprzętu. Nie można go, co prawda, zabrać do domu, ale swobodnie popracować w dowolnym miejscu uczelni, choćby na stołówce. Równie imponujący jest standard akademików: 120 jednoosobowych pokoi, sala gimnastyczna, sala TV z bilardem i pub.
  

W Szwecji studiuje się w systemie punktów kredytowych. Przedmioty dzieli się na poziomy – student sam decyduje, w jakim stopniu chce zgłębić daną dziedzinę.

  

W Norwegii bardzo dużą wagę przywiązuje się do interdyscyplinarności studiów. Uczący się mogą samodzielnie budować swoje siatki zajęć, korzystając nie tylko z oferty macierzystego wydziału, ale także wydziałów na innych uczelniach.
   

Norweski rok akademicki zaczyna się w sierpniu, a kończy w czerwcu. W zamian za to jest wolny grudzień! Proces nauki opiera się na wykładach, ćwiczeniach, pracy własnej bądź grupowej nad projektami. Często ocena za projekt czy z zaliczenia jest cząstkową oceną z egzaminu. Nie ma tam indeksów i biegania za wykładowcą w celu otrzymania wpisu. Wszystkie prace egzaminacyjne są kodowane, a wyniki przesyłane na specjalnych wydrukach na adres zamieszkania bądź e-mailem.    
     
Studentów obowiązują również pewne zasady. Próby plagiatu i oszustw w trakcie egzaminów są surowo karane. Podczas kilkugodzinnych egzaminów studentów pilnuje grupa pracowników. Pomoce naukowe są dokładnie sprawdzane. Nikt nie ma prawa mieć przy sobie telefonu komórkowego (nawet wyłączonego). Każde wyjście z sali, np. na papierosa, odbywa się w asyście jednego z pilnujących. Próby ściągania, rozmowy bądź podpowiadania są równoznaczne z wydaleniem z uczelni. Informacja o tym zostaje przekazana do wszystkich uczelni państwowych w kraju i na policję. Oznacza to, że przez najbliższe dwa lata nie zostaniesz przyjęty na studia w Norwegii, a Twoje uprawnienia studenckie zostaną cofnięte.

   

Które z tych innowacji akademickich krajów Skandynawii chcielibyście wprowadzić w życie u Nas w Polsce? 

P.